نماتدکش‌

نماتدکش به انگلیسی Nematicide یک آفت‌کش است که برای از بین بردن نماتدهای انگل استفاده می‌شود. نماتدکش ها می توانند با پایه شیمیایی و یا گیاهی باشند. اما معمولا نماتدکش‌ها سم‌هایی خطرناک با درصد کشندگی بالا و به اصطلاح همه چیز کش هستند. این ترکیبات با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متفاوت هستند که پیشگیری، کنترل و درمان نماتدها را انجام می دهند.

انواع نماتدکش‌ها از نظر عملکرد،

تدخینی مثل Isothiocyanate و Halogenated
غیر تدخینی مثل Organophosphorus، Abamectin، Carbamate و Fluoroalkenyl

به طور کلی نماتدکش‌های تدخینی، فرمولاسیون‌های مایعی هستند که در تماس با هوا تبخیر می‌شوند. با جدا شدن مولکول‌هایشان در فاز بخار، معمولاً در عمق خاک حرکت می‌کنند و وقتی در معرض آب موجود در خاک قرار می‌گیرند، به محصولاتی تجزیه می‌شوند که مستقیماً به داخل کوتیکول نماتد نفوذ می‌کنند و به سرعت با اسیدهای آمینه، اکسیدازها و پروتئین‌ها واکنش نشان داده و باعث اختلالات متابولیک می‌شوند. نماتدکش‌های تدخینی روی قارچ‌ها، باکتری‌ها، دانه‌ها و سایر موجودات موجود در خاک اثر می‌گذارند و در صورت استفاده می‌توانند باعث اختلال در محیط و سمیت گیاهی شوند. سموم تدخینی در خاک‌هایی که سطح مواد آلی بالایی ندارند بهتر عمل می‌کنند. به طور کلی، سموم تدخینی در خاک‌هایی با دمای بالاتر از 12 یا 15 درجه سانتی گراد موثرتر هستند، زیرا پراکندگی این سموم مربوط به دما است. نماتدکش‌های تدخینی با طیف وسیع مستقیماً به دیواره بدن نماتد نفوذ می‌کنند و برای اثربخشی نیازی به بلعیده شدن ندارند. به محض نفوذ سموم تدخینی به بدن نماتد، اندام‌های داخلی مختلف را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

لازم به ذکر است که نماتدکش‌های غیر تدخینی مثل ارگانوفسفات‌ها و کاربامات‌ها مستقیماً به دیواره بدنه نماتد نفوذ می‌کنند. این نماتدکش‌ها به شکل گرانول یا مایع استفاده می‌شوند و روی نماتدهای انگل گیاهی به صورت سیستمیک اثر می‌گذارند و به دلیل سمیت بالایی که دارند میزان بسیار کم از این سموم تاثیر بسیار مخربی روی پستانداران و حشرات می‌گذارد.

مکانیسم اثر

به طور کلی مکانیسم اثر نماتدکش ها در سه گروه قرار میگیرد،

تاثیر روی تنفس مثل Isothiocyanates و Halogenated aliphatic
تاثیر روی سیستم عصبی مثل Organophosphorus و Abamectin و Carbamate
تاثیر روی متابولیسم (ساختمان) استروئید مثل Fluoroalkalkenyl

مکانیسم اثر یک نماتدکش به اثر کشندگی محصول بر روی فرآیندهای خاص در نماتد اشاره دارد. ارگانوفسفات‌ها و کاربامات‌ها با مهار آنزیم استیل کولین استراز، باعث از بین رفتن تکانه‌های عصبی و در نهایت مرگ نماتدها می‌شوند. با این حال، آبامکتین همچنین بر استیل کولین استراز تأثیر می‌گذارد و اثرات مضری بر فعالیت ATPase دارد و به عنوان یک نوروتوکسین عمل می‌کند و نارسایی تنفسی را تحریک می‌کند.

با این حال، با وجود این اثرات، مکانیسم اثر آبامکتین به صورت مسدود کردن انتقال تکانه الکتریکی بین سلول عصبی و عضله، توسط باز شدن بی وقفه کانال‌های کلرید درغشاهای سلولی، با تأثیر کمی بر تحریک عضلات، بر خلاف ارگانوفسفات‌ها می‌باشد. مکانیسم اثر آبامکتین به این صورت است که جلوی تفریخ تخم‌های نماتد را می‌گیرد و از طرفی هم باعث ناقص شدن لاروها می‌شود.

ایزوسیانات به روش‌های مختلفی در سلول عمل می‌کند، اصلی‌ترین آن‌ها مهار الکترون انتقال در زنجیره انتقال الکترون ، غیر فعال سازی آنزیمی و سیگنال دهی برای القای آپوپتوزیس (مرگ برنامه ریزی شده سلول) سلولی است. مکانیسم از نماتدکش های متعلق به ترکیبات هالوژنه آلیفاتیک مانند متیل بروماید، شبیه به ایزوسیانات‌ها عمل می‌کنند بدین صورت که به عنوان آلکالینه کننده‌ی پروتیین و اکسید کننده‌ی Fe2+ در سیتوکروم و مسدود کننده‌ی تنفس عمل می‌کند. مکانیسم‌های اثر نماتدکش‌ها همیشه به راحتی شناسایی نمی‌شوند چرا که ممکنه بخش‌های مختلف بدن نماتد را هدف بگیرند و یا تاثیر چند ترکیب با هم باشد مثل آبامکتین و ایزوتیاسیانات.

نماتدکش‌های حاوی ماده فعال فلوئن سولفون در ترکیب آن، باعث القای تغییرات در ساختمان استروئیدهای نماتد می‌شوند به این صورت که باعت اتصال آن به گیرنده‌های داخل هسته‌ی سلول‌ها می‌شوند که به ولسطه‌ی آن نماتد را ترغیب می‌کنند تا به فاز داور یا غیر فعال تبدیل شود (حالتی که در آن نماتد برای بقا در شرایط غیرمساعد به صورت غیرفعال در می‌آید) و یا حتی در این فاز تا ابد باقی بماند. عواملی مانند زمان قرار گرفتن گیاه در معرض پاتوژن، مرحله رشد نماتد، محل نماتد، دمای محیط، رطوبت خاک، علاوه بر فرایندهای شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی که در خاک اتفاق می‌افتد، می‌توانند بر میزان عملکرد نماتدکش‌ها تاثیر بگذارند.

نماتدکش های شیمیایی موجود در بازار